Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân suy thận mạn chưa lọc máu!

Suy thận đặc trưng bởi sự suy giảm hoặc mất chức năng thận dẫn đến sự tích tụ các chất và độc tố trong máu, gây độc ngược lại cho cơ thể. Duy trì được một chế độ dinh dưỡng lành mạnh không chỉ góp phần ngăn ngừa biến chứng mà còn giúp giảm tải gánh nặng lên thận.

Bài viết này cung cấp những nguyên tắc và kiến thức lựa chọn thực phẩm cho chế độ ăn của người suy thận chưa chạy thận. Tham khảo nhé!

Tại sao người suy thận cần kiểm soát chế độ ăn?

Người suy thận cần kiểm soát chế độ ăn về thận đã đã mất một phần khả năng lọc và cân bằng chất trong cơ thể, nên nếu ăn uống không hợp lý sẽ khiến bệnh tiến triển nhanh và biến chứng nặng hơn. Ngược kiểm soát tốt chế độ ăn lành mạnh có thể giúp:

• Giảm gánh nặng cho thận:
  • Thận lọc chất cặn từ đạm (ure, creatinin, acid uric). Ăn quá nhiều đạm → thận phải làm việc nhiều hơn → tổn thương nhanh hơn.
  • Ăn mặn (nhiều muối) làm tăng huyết áp và giữ nước, gây phù và hại tim mạch.
• Kiểm soát rối loạn điện giải:
  • Kali cao (tăng kali máu) có thể gây loạn nhịp tim hoặc ngừng tim đột ngột.
  • Phospho cao dẫn đến ngứa, loãng xương, vôi hóa mạch máu.
  • Natri cao gây phù và tăng huyết áp.
• Ngăn ngừa suy dinh dưỡng: Khi hạn chế đạm, nếu không biết cách bổ sung năng lượng từ tinh bột và chất béo tốt, bệnh nhân dễ suy dinh dưỡng, yếu sức, dễ nhiễm trùng.
• Giảm triệu chứng khó chịu:
  • Ăn đúng giúp giảm mệt mỏi, buồn nôn, khó thở, ngứa.
  • Giúp kéo dài thời gian chưa phải lọc máu hoặc ghép thận.
• Ngăn ngừa biến chứng: Ăn uống hợp lý có thể phần nào kiểm soát việc tích tụ độc tố trong cơ thể – nguyên nhân gây ra các biến chứng đe dọa đến tính mạng!

Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người suy thận mạn

Xây dựng thực chơ cho bệnh nhân suy thận không khó như bạn tưởng, chỉ cần chú ý 7 nguyên tắc cơ bạn sau:

Kiểm soát lượng đạm (Protein)

• Nguyên tắc: Ăn vừa đủ để tránh tăng ure, creatinin nhưng không quá ít để phòng suy dinh dưỡng.
• Giai đoạn 3–4: Thường 0,6–0,8 g protein/kg cân nặng/ngày.
• Giai đoạn 5 (chưa lọc máu): Khoảng 0,6 g/kg/ngày.
• Nếu đã lọc máu: Tăng lên 1,0–1,2 g/kg/ngày do mất đạm trong quá trình lọc.
• Ưu tiên đạm chất lượng cao: cá, thịt gia cầm bỏ da, trứng, sữa chuyên dụng cho bệnh thận.

Tìm hiểu thêm: Video nguyên tắc bổ sung protein cho người suy thận!

Hạn chế muối (Natri)

• Dưới 5g muối/ngày (tương đương 2g natri).
• Tránh thực phẩm chế biến sẵn: xúc xích, mì gói, đồ hộp, dưa muối, mắm.

Kiểm soát Kali

• Giảm thực phẩm giàu kali nếu xét nghiệm cho thấy kali máu cao: chuối, cam, bơ, khoai tây, khoai lang, cà chua.
• Có thể ngâm/rửa rau củ nhiều lần và luộc bỏ nước để giảm kali.

Kiểm soát Phospho

• Hạn chế: sữa bò, phô mai, nội tạng, cá khô, nước ngọt có ga (chứa phosphat).
• Dùng thuốc gắn phosphat nếu bác sĩ chỉ định.

Đảm bảo năng lượng

• Trung bình 30–35 kcal/kg cân nặng/ngày.
• Tăng năng lượng từ tinh bột (gạo, bún, phở, bánh mì) và chất béo tốt (dầu oliu, dầu mè, dầu đậu nành).

Hạn chế nước (nếu phù hoặc tiểu ít)

• Lượng nước uống = lượng nước tiểu 24h + 500 ml (bác sĩ sẽ điều chỉnh).

Bổ sung vi chất

• Bổ sung vitamin tan trong nước (B1, B6, C) vì dễ mất trong lọc máu.
• Tránh lạm dụng vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) vì dễ tích lũy gây độc.

Suy thận mạn ăn gì và không ăn gì?

Suy thận mạn nên ăn gì?

Tùy giai đoạn bệnh và kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể điều chỉnh chi tiết, nhưng nhìn chung những thực phẩm sau đây sẽ có lợi và không có lợi cho sức khỏe của người suy thận:

• Nguồn đạm chất lượng cao (ăn đúng lượng):
  • Thịt nạc gà, cá, trứng, tôm (ăn lượng vừa theo chỉ định).
  • Sữa dinh dưỡng y học chuyên biệt cho bệnh thận (Nepro, Nutricare Kidney, Fresubin Renal…).
• Nguồn tinh bột (cung cấp năng lượng): Cơm, bún, miến, phở, bánh mì, khoai tây đã luộc bỏ nước.
• Rau quả ít kali (nếu kali máu bình thường): Dưa leo, bí xanh, bắp cải, su su, lê, táo, nho, dưa hấu (ăn vừa phải).
• Chất béo tốt: Dầu ô liu, dầu đậu nành, dầu mè.
• Gia vị nhẹ: Sử dụng thảo mộc, chanh, tỏi để tạo hương vị thay muối.

Suy thận mạn nên kiêng ăn gì?

• Thức ăn nhiều muối: mắm, dưa cà muối, đồ hộp, mì gói, snack, khoai tây chiên.
• Đạm quá nhiều hoặc đạm kém chất lượng: thịt đỏ (bò, dê), nội tạng động vật, cá khô, tôm khô.
• Thực phẩm giàu kali (nếu kali máu cao): chuối, cam, bơ, khoai lang, khoai tây chưa xử lý, nước dừa.
• Thực phẩm giàu phospho: phô mai, sữa bò, nước ngọt có ga, cá khô, hạt hướng dương.
• Đồ uống có cồn và kích thích: rượu, bia, cà phê đặc, nước tăng lực.
• Thuốc và thực phẩm không rõ nguồn gốc: thuốc nam, thuốc bắc, thực phẩm chức năng không được kiểm chứng.

Tìm hiểu thêm: Thực phẩm giàu kali người suy thận cần tránh

Gợi ý thực đơn hằng ngày cho người suy thận mạn

Dựa trên nguyên tắc và các loại thực phẩm mà bệnh nhân suy thận mạn chưa lọc máu nên ăn và không nên ăn, dưới đây là thực đơn gợi ý cho người bệnh:

• Bữa sáng: 1 tô miến bò gồm 70g miến, 20g thịt bò.
• Bữa phụ sáng: 200ml sữa và 1⁄2 lát bánh mì.
• Bữa trưa: 2 chén cơm tương đương 100g gạo, 20g thịt nạc kho, 150g rau muống xào, 50g cải nấu canh, 100g cam.
• Bữa phụ chiều: Chè bột sắn dây gồm 70g khoai sọ, 15g bột sắn, 20g đường.
• Bữa tối: 2 chén cơm tương đương 80g gạo, 30g cá nục kho, 50g cải bắp nấu canh.

Tổng giá trị năng lượng trong 1 ngày tương đương 1800Kcal.

Phòng ngừa biến chứng suy thận mạn như thế nào?

Để phòng ngừa biến chứng của suy thận ngoài việc duy trì một chế độ ăn lành mạnh là chưa đủ. Dưới đây là những biện pháp quan trọng góp phần rất lớn trong việc phòng ngừa biến chứng của suy thận mạng

Thay đổi lối sống tích cực

• Kiểm soát huyết áp: Tăng huyết áp là nguyên nhân khiến bệnh chuyển biến nặng hơn. Người bệnh cần chú ý kiểm soát tốt huyết áp để làm chậm tiến triển bệnh.
• Không hút thuốc lá: Thuốc lá có chứa khoảng 200 loại độc tố có hại cho sức khỏe. Các độc tố này sẽ tăng áp lực lên thận cùng các cơ quan khác. Tế bào thận khi bị phá vỡ sẽ làm tình trạng bệnh biến chuyển rất nhanh, có thể gây tử vong.
• Không uống rượu, bia: Lạm dụng rượu bia là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương các tế bào thận. Người bệnh nên tránh các thức uống có hại này.
• Tránh dùng thuốc không theo toa: Các loại thuốc không theo toa khi sử dụng lâu dài có thể làm tổn thương đến thận. Người bệnh cần hạn chế sử dụng những loại thuốc không theo toa, chỉ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Kiểm soát tốt lượng đường trong máu: Kiểm soát tốt đường huyết sẽ giúp làm chậm tốc độ tiến triển của bệnh, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
• Tránh béo phì: Béo phì, tăng cholesterol máu có khả năng làm giảm lượng máu cung cấp tới thận. Người bệnh cần chú ý kiểm soát tốt cân nặng bằng thường xuyên tập thể dục, vận động nhẹ nhàng.
• Chú ý lượng nước uống hằng ngày: Người bệnh suy thận cần hạn chế uống nước. Liều lượng nước phụ thuộc vào tình trạng, mức độ của bệnh. Mức khuyến nghị uống nước khoảng 300ml – 500ml.

Vận động đúng cách

• Vận động cơ thể mỗi ngày rất hữu ích cho người bệnh. Theo Tổ chức phòng chống bệnh thận tại Mỹ, tập thể dục giúp hỗ trợ điều trị bệnh suy thận bằng cách hạ huyết áp, giảm lượng cholesterol, giữ trọng lượng cơ thể cân đối và cải thiện giấc ngủ. Theo báo cáo của Goldberg, việc tập thể dục làm tăng lượng máu và khối lượng hồng cầu ở những người bệnh phải thẩm tách máu khi chạy thận.
• Người bệnh có thể đi bộ, bơi lội, yoga, đạp xe, aerobic… Để hạn chế rủi ro sức khỏe, bạn nên tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi tập luyện.